Mindful het leven door

Er wordt de afgelopen jaren meer aandacht besteed aan mindfulness. In de media wordt geschreven dat steeds meer mensen aan mindfulness doen. De kwaliteit van leven, van zieken en gezonden zou erdoor verbeteren. “Mindfulness als effectief alternatief in de gezondheidszorg” wordt er geschreven.

Ook door onderzoekers wordt er op steeds meer vlakken aandacht besteed aan mindfulness. Uit een Brits onderzoek blijkt dat mindfulness even effectief kan zijn tegen depressie als medicatie. Doordat mensen wordt aangeleerd bewust te worden van hun negatieve gevoelens en te accepteren dat deze komen en gaan, krijgen ze handvatten om niet helemaal in de negatieve gevoelens weg te zakken als deze zich voordoen. Voor mensen die depressief zijn en liever niet aan de medicatie willen of er vanaf willen, kan mindfulness dus een goed alternatief zijn.

In het opvoeden komt ook steeds meer terug over mindfulness. De universiteit van Amsterdam heeft een nieuw trainingscentrum opgericht dat een mindful opvoedprogramma en trainingen tegen stress en piekeren aanbiedt voor kinderen, jongeren en ouders. Vanuit de trainingen krijgen ouders en kinderen meer inzicht in wat ze voelen wat betreft hun emoties en gedachten. De reactie op de ander verandert daardoor.

Maar wat is mindfulness precies?

De Amerikaan Jon Kabat-Zinn is de man die mindfulness naar het Westen heeft gebracht. Jon Kabat-Zinn is een medicus uit Amerika. De term mindfulness betekent eigenlijk letterlijk ‘aandachtsgericht’. Doelbewust aandacht geven aan dingen zoals ze op dat moment zijn. Mindfulness is de bewustheid die ontstaat door onder andere doelbewust aandacht te geven aan alles om ons heen en dingen die we doen. Maar vooral aan die aspecten van het leven die we meestal als vanzelfsprekend beschouwen of die we negeren. Zoals Jon Kabat-Zinn beschrijft: “Hoe meer momenten je erin slaagt jezelf terug te brengen naar het hier en nu, hoe gelukkiger je zult zijn. Je gaat dan een soort van diepe vreugde ervaren, zelfs wanneer je lijdt. Want het is niet de staat van de mind of de staat van het lichaam die het probleem vormt. Nee, het is je relatie ermee. Als je eraan gehecht bent, door je gedachten erover, je voor- en afkeuren, als je het anders wilt laten zijn: dát is een recept voor lijden. Erkennen dat het is zoals het is, rusten in bewustzijn, verandert alles”.

Mindfulness betekent dus aandacht geven aan dingen zoals ze feitelijk zijn en niet zoals wij willen dat ze zijn. Zo kunnen we beginnen met aandacht te geven aan de basiscomponenten van de ervaring, zoals hoe we ons voelen, wat er door ons heen gaat en hoe we eigenlijk dingen waarnemen of weten.

Meditatie is een belangrijk onderdeel van mindfulness. Jon Kabat-Zinn is ooit begonnen met meditatie vanuit interesse. Daarnaast werden de meditatietechnieken op een gegeven moment gebruikt voor mensen met chronische pijnklachten. En er is in 1992 door drie psychologen mindfulness in combinatie met cognitieve therapie als succesvolle terugvalpreventie voor mensen met depressie ontstaan. In dit geval houdt het in dat ervoor wordt gezorgd dat mensen niet meer dezelfde depressie klachten krijgen als eerder door ze te voorkomen.

Wat kan mindfulness voor jou betekenen?

Wat mindfulness doet is je helpen om meer in het hier en nu te zijn en adequate strategieën te ontwikkelen om zowel op de korte als de lange termijn om te kunnen gaan met stressvolle situaties. Veel mensen gebruiken een ongezonde manier van problemen aanpakken. Specifiek het vermijden van het zien van de echte problemen en die vervolgens ook niet aan te pakken. Dit onder andere door het probleem te ontkennen. Een andere vorm is werkverslaving. Als er bijvoorbeeld problemen in de thuissituatie zijn, dan kan werk een prachtig excuus zijn om bijna niet thuis te hoeven zijn. De problemen worden niet onder ogen gezien, maar worden vermeden. Dit kan ook door de tijd met allerlei andere bezigheden in te vullen. Onder andere met het nuttigen van chemische stoffen. Alcohol is zo’n middel om stress en emotionele pijn het hoofd te bieden. Als extraatje biedt alcohol spierontspanning en ontsnapping aan het gewicht van je problemen. Met een paar glazen op kan je leven namelijk een stuk dragelijker ogen.

Het aanleren van adequate strategieën kan voorkomen dat je te veel stress krijgt waar je vervolgens niet doeltreffend mee omgaat. Ze kunnen voorkomen dat je te maken krijgt met een bijna volledige of volledige psychische uitputting zoals een burn-out. Bij een burn-out verliest iemand interesse en enthousiasme voor details in zijn/haar leven. Dingen waar je vroeger plezier in had, zullen op dat moment niet meer zo plezierig ervaren worden. De kern van mindfulness hierin is met aandachtsgerichtheid te reageren op stress. Concreet door niet meer op de automatische piloot te staan en je bewust te worden van wat er in een stresssituatie aan de hand is.

Meditatie beslaat voor een groot deel de praktische oefeningen die binnen mindfulness gedaan worden. Het vermogen om stress bewust te beantwoorden, ontwikkelt zich telkens wanneer we tijdens het mediteren ongemak of pijn ervaren en we deze alleen maar waarnemen. De combinatie van meditatie met mindfulness oefeningen in het dagelijks leven is echter essentieel.

Mindfulness en eten

Voedsel is tevens een voorbeeld dat gebruikt kan worden om stress en emotioneel onbehagen een plek proberen te geven. Als je naar je eigen eetgewoonten kijkt zal je dat misschien ook wel zien. Eten van chocolade na een heftige dag, binnen no-time een paar biertjes weg tikken of een extreem strak eetpatroon om controle te hebben over je lichaam en voeding als je dit op een ander vlak eventueel niet hebt. Maar echt mindful is het niet. Hoe vaak eet jij je ontbijt, lunch of avondmaaltijd met geen enkele afleiding om je heen? Waarschijnlijk (bijna) nooit. Multitasking gaat ook tijdens het eten gewoon door. We zitten aan tafel met ons ontbijt en lezen tegelijkertijd de krant of het nieuws op je smartphone. Eventueel staat er nog een muziekje of de tv aan, want anders is het wel erg stil in huis. Zo zal het ook weer gaan tijdens het avondeten na een lange dag werken. Eten terwijl we bezig zijn te bedenken wat we ’s avonds allemaal nog meer moeten doen of hoe vroeg we de volgende ochtend weer op moeten staan. Het gevolg is dat dit alles met haast gebeurd: boodschappen doen, de maaltijd bereiden en opeten. Dit is helemaal prima als dit bij je past. Maar zoals mindfulness veel voordelen heeft, kan het ook op het gebied van eten gebruikt worden en voordelen hebben.

De relatie tot eten, de manier van eten en je voedselkeuze kan anders worden door mindfulness te gebruiken. De bewustwording door de meditatie en mindfulness oefeningen in het dagelijkse leven, zullen voor bewustwording richting voeding zorgen. In plaats van uit impuls eten, zal je meer nadenken over je emotionele relatie met voeding, en daardoor een positieve relatie met eten opbouwen. Mogelijk zal je hierdoor ook afvallen, maar dat is niet de basis van mindfulness.

Mindfulness kan voor mensen dus een manier worden om doelbewust aandacht aan dingen te gaan schenken. Daardoor zal je niet meer zo gemakkelijk doorslaan in gepieker en zorgen, en weer helder aanwezig kunnen zijn. Je gedachten niet als feiten te zien. Onprettige ervaringen bewuster meemaken en op deze manier bewust keuzes maken wat te willen veranderen. Oftewel, door mindfulness meer bewust worden van gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen van moment tot moment. Los komen van oude denkpatronen die in het verleden problemen hebben veroorzaakt en onszelf hierdoor een grotere vrijheid en keuze geven.

Be mindful!